Faset eklemleri, bir omurla komşu diğer bir omurun,
üst ve alt eklemsel çıkıntıları arasında yaptığı gerçek
bir eklemdir ve omurganın arka kısmında yer alır. Faset
eklemleri sağlamlık sağlar, omurgaya eğilme ve bükülme
yeteneği kazandırır. Eklem, kıkırdak ince bir yüzey tabaka
içerir, kapsülle çevrilidir ve içi sinovyal sıvıyla (kıkırdağı
besleyen ve omurga hareket ettiğinde iki kemik yüzeyi arasındaki sürtünmeyi önleyen bir sıvı) doludur.
FASET EKLEMİ ENJEKSİYONU NEDEN UYGULANIR?
Faset eklemi enjeksiyonunun basit olarak iki sebebi
vardır:
1. Tanı: Ağrının kaynağını bulmak.
2. Tedavi: Tespit edilen bir anormalliği tedavi etmek.
Çoğu bel ağrısı, kendi kendine birkaç hafta içinde veya
dinlenme, tıbbi tedavi (antiinflamatuvar ilaçlar vb),
fizyoterapi ve egzersizler gibi konservatif tedavilerle
düzelme gösterir. Altı haftadan fazla süredir bel ağrısı
şikayetiniz varsa ve konservatif tedaviler yardımcı
olmadıysa veya ağrınız arttıysa, doktorunuz omurganın
yapısının görüntülenebilmesi için manyetik rezonans
görüntüleme (MRG) veya bilgisayarlı tomografı (BT)
gibi tanı koyucu testler isteyebilir. Faset ekleminde bir
problem (inflamasyon, irritasyon, şişlik veya artrit gibi),
hafıf bel ağrılarına neden olabilir. Tanı koydurucu testler
faset eklemindeki anormalliği gösterebilir, ağrının
kaynağının faset eklemi olduğunu ortaya çıkarabilir.
Fakat faset eklemi ağrının kaynağı olmasına rağmen,
testler normal çıkabilir. Faset eklemlerinin gerçekten bel ağrısının sebebi olduğuna karar verilirse, bir enjeksiyon
(“blok” olarak adlandırılır) istenebilir. Faset eklemine
uygulanan düşük miktarda lokal anestezik madde
enjeksiyonu ile ağrı azalır veya yok olursa bu durum,
ağrının kaynağının faset eklemi olabileceğini gösterir.
Bu uygulama şekli, faset eklemi enjeksiyonunun tanı
koydurucu olarak kullanımıdır.
Bir faset ekleminin ağrının kaynağı olduğu tespit
edilirse, anestezik ajanların ve antiinflamatuvar
ilaçların tedavi edici enjeksiyonları uzunca bir süre ağrı hafıflemesi sağlayabilir.
ENJEKSİYONLAR NASIL UYGULANIR?
Faset eklemi enjeksiyonları hasta uyanıkken, lokal
anestezi altında ve iletişim kurabilir bir vaziyetteyken
uygulanır. Bazen doktorunuz uygulama boyunca
sizi daha rahat ettirmek için uyuşturucu kullanabilir.
Enjeksiyon genellikle röntgen masasında yüzüstü
yatarken gerçekleştirilir.
Doktorunuz, etkilenmiş eklemin üstündeki sırt bölgesini
temizleyip sterilize edecektir. Uygulama süresince,
doğru faset eklemine iğneyi yerleştirebilmesine
imkan sağlayacak floroskopik röntgen uygulanacaktır.
Dikkatli yerleştirmeden sonra, doktorunuz enjeksiyon
bölgesinin üstündeki deriyi uyuşturmak için lokal
anestezi kullanacaktır.
Faset eklem enjeksiyonları 3 tiptir:
1. İntrafaset enjeksiyon
2. Faset eklemini inerve eden sinir bloğu
3. Faset eklemini inerve eden sinirde termokoagülasyonla rizotomi
İntrafeset enjeksiyon: Faset eklemi içerisine floroskopi altında 22 G iğneyle girilerek 0.2 ml kontrast madde enjekte edilir. Daha sonra tanısal amaçlı olarak 1 ml 962
lidokain veya markain enjekte edilir. Eğer uzun süreli
etki isteniyorsa tedavi edici olarakta lokal anestezik
madde steroidle karıştırarak enjekte edilir. Bunun
etkisi uzun süreli etki gösterir. Ancak enjeksiyon
esnasında faset kapsülü içerisine yüksek hacimli
enjeksiyon yapılırsa kapsül rüptürüne bağlı eklem
dejenerasyonunun hızlanmasına neden olabilir. Bu işlem
tek seviye uygulanabilir.
Faset eklemi inerve eden sinir bloğu: Bir faset eklem 2
sinir kökünden inerve edilir. Sinir bloğu yapılacaksa bir
eklem için 2 seviye blok yapılmalıdır. Blok sadece lokal
anestezikle tanısal olarak ve uzun etki etmek için depo
steroidle yapılır. Etkinlik 3-4 gün sürebileceği gibi aylarca
da sürebilir.
Faset eklemi inerve eden sinirde termokoagülasyonla
rizotomi: Eğer yapılan sinir bloğu ile ağrı geçiyor fakat
erken sürede tekrar ediyorsa sinir bloğunu uzun etkili
kılmak için Radyofrekans jenaratörü adı verilen cihazla
sinire termokoagülasyon yapılır. Bu sayede aylarca etkin
ağrı kontrolü sağlamak mümkündür.
Bu işlem doğumsal eklem bozukluğu (istmik
defekt), instabil spondilolistezis bulunan hastalarda
uygulanmamalıdır. Çünkü ağrı, hastayı rahatsız eden
bir duyum olmakla beraber dokudaki hasarı bildiren bir
alarmdır. Listezisin artışını ve nörolojik defisitin ortaya
çıkmasının fark edilmesini zorlaştırabilir.
Bu yöntemler faset ekleme bağlı ağrının diske bağlı
ağrıdan ayrımında çok önemlidir. Faset eklem ağrısının
tedavisinde de seçilmiş olgularda oldukça etkindir.
ÖZEL HAZIRLIKLAR VAR MIDIR?
Uygun bölgeye karar verildiğinde doktorunuz, lokal
anestezi (lidokain veya bupivikain) ve antiinfalamatuvar
(genellikle bir kortikosteroid) enjekte edecektir.
Enjeksiyonun yerinin doğruluğundan emin olmak ve ek
enjeksiyonlar gerekip gerekmediğine karar verebilmek
açısından, size ağrınızın hafifleyip hafiflemediği
sorulabilir. Bu uygulama, etkilenmiş faset eklemi
sayısına bağlı olarak daha sonra tekrarlanabilir. Gerçek
enjeksiyon birkaç dakika almasına rağmen genel
uygulama genellikle 30-60 dakika sürer.
Bir faset eklemi enjeksiyonu uygulanmadan önceki
3 gün, aspirin benzeri antiagregan (kan sulandırıcı)
almamış olmalısınız. Ayrıca enjeksiyondan önceki
en az 4 saat içinde reçeteli ağrı kesici almamalısınız.
Doktorunuzla tüm tıbbi durumlar hakkında görüşünüz.
Enjeksiyon günü bazı doktorlar, uygulama öncesi en
az 4 saat içinde yiyecek ve içecek (su dahil) almamanızı
önerir. Fakat insülin bağımlı diyabet hastasıysanız
doktorunuzu bilgilendirin; uygulamadan önce normal
yeme alışkanlığınızı değiştirmeniz gerekmeyebilir.
Uygulama öncesi 4 saat içinde ilaç almaya ihtiyaç
duyuyorsanız az miktarda suyla izin verilebilir. Enjeksiyon
öncesi kısıtlanan yiyecek ve su ihtiyaçları hakkında doktorunuzla görüşün.
ENJEKSİYONDAN SONRA NE OLUR?
Ameliyattan hemen sonra bel veya sırt ağrınızda
bir azalma veya tamamen iyileşme hissedebilirsiniz.
Doktorunuz, ağrının hafifleme seviyesini değerlendirmek
için ağrıya sebep olacak bir hareket yapmanızı isteyebilir.
Normal olarak uygulamadan hemen sonra yürümeye
başlayabileceksiniz. Bazı hastalar, enjeksiyondan sonraki
birkaç saat içinde olağan dışı bir şekilde bacaklarda
güçsüzlük, uyuşukluk, sızlama hissedebilirler. Tepki
süreniz, uygulamada kullanılan ilaçlar yüzünden
etkilenebilir ve araba kullanmanız enjeksiyondan
hemen sonra tavsiye edilmez. Uygulama sonrası araba
kullanabilen birine ihtiyaç duyabilmeniz muhtemeldir.
Evde, enjeksiyon bölgesinde hissedebileceğiniz
herhangi bir ağrının buz veya doktorunuzca önerilen bir
ağrı kesici ilaç ile tedavisini yapabilirsiniz. Enjeksiyonda
uygulanan lokal anestezik maddenin etkisi ortadan
kalktığında, ağrınız geri gelebilir. Enjeksiyonun steroid
unsurlarının ağrıyı hafifletmeye başlaması 7-10 gün
alabilir. İlk günün ardından ağrının izin vereceği
kadarıyla günlük aktivitelerinize geri dönebilirsiniz; fakat
izin verilecek özel aktivitelerle ilgili tavsiyelerini almak
için doktorunuzla görüşün. Çoğunlukla, enjeksiyon
sonrası günlük işinize dönebilirsiniz.
İlk tedavi edici faset enjeksiyonundan sonra ağrılarınızda
bir azalma olmazsa aynı bölgeye enjeksiyon yoluyla
yapılacak sonraki tedaviler genellikle tavsiye edilmez.
Hafif bel-sırt ağrılarının tedavisi için uygulanan faset
enjeksiyonlarının etkinliği tartışmalıdır. Araştırmalar
faset enjeksiyonları uygulanan hastaların 9618-63’ünde
6 aydan daha uzun sürede bel ağrılarında hafifleme olduğunu göstermiştir.
FASET ENJEKSİYONLARINI KİMLER ALMAMALIDIR?
Eğer ağrınız 4-6 haftadan eskiyse, konservatif
tedavilerin diğer formlarını denemediyseniz veya hafıf
bel ağrılarınız varsa tedavi olarak, faset enjeksiyonlarını
almamalısınız. Bir antikoagülan ilaç (kumadin ve
heparin gibi) kullanıyorsanız ve aşırı kanamadan
şikayetçiyseniz bu uygulama tavsiye edilmez. Bu tür
ilaçları alıyorsanız, bunu doktorunuza belirtmelisiniz.
Bel ağrılarınıza sebep olarak, bir enfeksiyon veya
malignitenin sonucu olduğu tanısı koyulduysa, ağrı hafifletmede kullanılan diğer uygulamalar önerilir.
YAN ETKİLERİ VAR MIDIR?
Yan etkilerin görülme sıklığı, herhangi tıbbi enjeksiyon
uygulamanınki kadardır ve olabilirliğini, uygulama
almadan mutlaka doktorunuzla gözden geçirin.
Faset enjeksiyonlarından kaynaklanan muhtemel
komplikasyonlar, enjeksiyon bölgesinde ağrı, kanama,
hematom oluşumu ve enfeksiyondur. Kullanılan steroid
içeren ilacın yan etkileri ise sıvı retansiyonu, kilo alma,
yükselen kan basıncı, baş dönmesi ve uykusuzluğu içerir. Steroid yan etkileri genellikle geçicidir.
