Diskektomi, bel fıtıklarında kullanılan en yaygın cerrahi
tedavidir. Omurlar arası diskler, omurganın kemikleri
arasında bulunan ve omurları birleştiren, omurlara
sıkıca yapışık maddelerdir. Diskin ‘anulus fibrosus’
denilen dış yüzeyi yaşa ve zedelenmelere bağlı olarak
güçsüzleştiğinde yırtılmalar meydana gelir. Diskin içteki
yumuşak, esnekliği sağlayan ve ‘nükleus pulposus’ olarak
adlandırılan parçasında bozulmalar olur, yerinden oynar
ve dış tabakadaki yırtıklardan dışarıya doğru taşar. Diskin
kayması, sarkması ve bombeleşmesine fıtıklaşma denir.
Tıp literatüründe ise disk fıtıklaşması, disk hernisi olarak
adlandırılır. İçteki disk materyalinin arka dış yüzey sınırını
aşmasıyla, çok hassas sinir dokusuna baskı yapabilir.
Taşmış disk sinir kökünü sıkıştırabilir ya da zedeleyebilir
ve sonuçta tek veya her iki bacağa yansıyan ağrıya,
etkilediği sinir kökü veya sinir köklerine bağlı olarak
güç kaybı ve uyuşukluğa neden olabilir. Diskektomi,
fıtıklaşmış disk parçalarını ve bozulan kısımlarını
çıkarmak, böylece sinir kökündeki baskıyı hafifletmek ve
ağrıyı dindirmek için yapılır.
Disk cerrahisi, omurganın üst kısmındaki deride küçük
kesiyi, bazı ligament ve kemik materyallerinin alınmasını
ve disk parçalarının ortadan kaldırılmasını içerir.
Açık diskektomi son 60 yıldır uygulanmaktadır. Hekimler
gelişmiş teşhis kolaylaştırıcı yöntemler ‘manyetik
rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi
(BT) ile daha iyi ameliyat planları yaparak bu cerrahi
yaklaşımı geliştirmiştir.
Mikrodiskektomide ise daha küçük cilt kesisi (1.5-2 cm)
yapılır. Kas dokusu çok az sıyrılır, daha az kemik alınır.
Mikrodisketomi mikroskop ve mikrocerrahi aletler
kullanılarak yapıldığı için, sinir zedelenme ihtimali
oldukça düşüktür. Cerrahi sonrası hasta daha çabuk işe
döner.
DİSKEKTOMİYE KİMLER İHTİYAÇ DUYAR?
Disk hernili tüm hastalar açık diskektomi işlemine aday
değildir. Çoğu insanda dinlenme, fizik tedavi, analjezikantiinflamatuvar kullanımı ve epidural enjeksiyonlar
gibi konservatif tedavilerle ağrı hafiflemesi görülebilir.
Fakat, bazen ağrılar bu tür tedavilere yanıt vermez ve
cerrahi müdahaleler gerekebilir.
Bel ya da bacak ağrıları konservatif tedavilere cevap
vermez ve 4-6 hafta veya daha uzun sürerse hekimler,
ağrının kaynağını tespit etmek için tanı koyucu testler;
düz grafı, MRG ya da BT gibi, görüntüleme yöntemleri
isteyebilirler. Disk hernisi tanısı doğrulanırsa açık
diskektomi veya mikrodiskektomi tavsiye edilebilir.
Bazı disk hernileri endoskopik olarak, daha küçük bir insizyondan, özel aletler kullanılarak lokal anestezi altında çıkarılabilir. Fakat açık diskektomi veya
mikrodiskektomi, diskin taşmasının belirginleşmesi veya
diskin kopması sonucu çok fazla ağrı ve güçsüzlüğe
neden olabileceğinden disk hernisinin cerrahi tedavisi
için hâlâ “altın standart” olarak kabul edilmektedir.
Açık diskektomi cerrahın, cerrahi bölgeyi en iyi şekilde
görebilmesine ve keşfetmesine olanak sağlar.
AÇIK DİSKEKTOMİ VE MİKRODİSKEKTOMİ NASIL GERÇEKLEŞTİRİLİR?
Açık diskektomi genellikle genel anestezi (hasta
şuuru kapalı uyur durumda) altında gerçekleştirilir ve
tipik olarak bir gün hastanede yatışı gerektirir. Hasta
yüzüstü yatarken veya diz – dirsek dayalı çömelmiş
pozisyondayken gerçekleştirilir. Uygulama, omurganın
etkilenmiş bölgesinin üstündeki deride açılmış yaklaşık
2-4 cm’lik bir insizyondan yapılır. Kas dokusu, etkilenmiş
diskin altındaki ve üstündeki kemiklerden sıyrılır, ekartör
kas ve deriyi cerrahi bölgeden uzaklaştırır ve böylece
cerrah, omurga ve diski daha rahat görebilir. Bazı
durumlarda daha iyi bir bakış açısına sahip olabilmek
için kemik ve ligamentler ortadan kaldırılabilir, böylece
sinir kökünü zedelemeden bombeleşmiş, bozulmuş
diske erişim sağlanmış olur. Bu işlem, kemiğin alınma
miktarına bağlı olarak laminektomi ya da laminotomi
olarak adlandırılır.Cerrah omuru, diski ve diğer
çevreleyen yapıları bu şekilde görebilir. Bu ilemleri
takiben disk duvarından çıkıntı yapan disk parçaları ve
diskten çıkarılabilecek disk parçaları ortadan kaldırılır.
Mikrodiskektomide bu işlem sıklıkla büyütme altında
cerrahi mikroskopla yapılır. Daha küçük kesi yapılır, kas
dokusu daha az sıyrılır ve daha iyi görüş sağlanır.
Ortadan kaldırılan disk dokusunun yerine hiçbir madde
kullanılmaz. İnsizyon daha sonra dikişle kapatılır ve
hasta iyileşme odasına alınır.
CERRAHİDEN SONRA NE OLUR?
Cerrahiden sonra insizyon bölgesinde ağrı
hissedebilirsiniz ve cerrahiden hemen sonra ağrı
tamamıyla yok olmayabilir. Doktorunuz ameliyat
sonrası sürecinizi kolaylaştırmak için ağrı tedavisi
düzenleyebilir. Derin nefes alma tekniklerini
öğreneceksiniz ve genel anestezi sebebiyle oluşabilecek
sekresyonları akciğerlerinizden atmak için öksürmeniz
istenecek. Anesteziden kurtulur kurtulmaz yürümeye
başlamanız (genellikle 6 saat sonra) ve iyileşmenize
yardım etmesi için refakatçi bulundurmanız önerilir.
Hastaneden ayrılmadan önce, merdiven çıkma, oturma
ve araba ya da yataktan çıkma gibi aktiviteleriniz
sırasında kendinizi rahat hissetmeniz için nelere dikkat
etmeniz gerektiği anlatılır. Hastaneden çıkarıldığınızda,
doktorunuz kondisyonunuza uygun fiziksel terapi
ayarlayabilir.
Cerrahiden sonraki ilk 4 hafta içinde uzun süre
oturmamak, 5 kilogramdan ağır nesneleri kaldırmamak,
aşırı eğilmemek ve gerilmemek gibi bazı kısıtlamalar
getirilebilir. Ayrıca doktorunuz izin verene kadar
otomobil kullanmayı denememelisiniz.
CERRAHİDEN SONRA HANGİ AKTİVİTELERİ YAPABİLİRİM?
Yürüyüş deneyeceğiniz ilk fiziksel aktivitedir. Yürüyüş,
ameliyat bölgesindeki doku yaraları riskini azaltacağı
gibi omurganın hareket yeteneğini de sürdürmesine olanak sağlayacaktır. Birkaç hafta içinde bisiklet
kullanmanıza ve yüzmenize de izin verilebilir. Düzgün
fiziksel terapi, iyileşmenizi en üst düzeye çıkarabilir.
Fiziksel uğraş gerektirmeyen meslekte çalışanlar 2-4
haftada veya daha az bir zamanda işlerine dönebilirler.
Ağır kaldırma veya kuvvetli titreşimli makineleri kontrol
etmekle ilgili mesleklerle uğraşanlar geri dönebilmek
için cerrahiden sonraki 6-8 hafta beklemek zorunda
kalabilirler. Fizik tedavinin iyileşmenizde rolü olabilir.
KOMPLİKASYONLAR MÜMKÜN MÜDÜR?
Açık diskektomiden kaynaklanabilecek muhtemel
komplikasyonlar kanama, enfeksiyon, beyin omurilik
sıvı sızıntısı, omurgaya yakın atardamarlarda ve toplar
damarlarda yaralanma, sinir kökünde veya çevreleyen
koruyucu tabakada (dura mater) meydana gelen
hasarları içerir.
Ayrıca aynı diskte cerrahiden sonra tekrar (nüks)
disk hernisi oluşabilir. Tekrarlayan disk hernisi, açık
diskektomi sonrası 96 5-10 oranında görülen bir
durumdur.
Tüm cerrahi yöntemler komplikasyon riski taşır ve tüm
riskler hakkında cerrahi girişim öncesi cerrahınızla
konuşulmalıdır. Aşırı kanama, kızarıklık, ameliyat
bölgesinden sızıntı, ateş, güçsüzlük, bacaklarda
uyuşukluk veya idrarla ilgili problemler belli uyarı
işaretleridir. Endişe verici bir belirtiyle karşılaşırsanız
doktorunuza bunu belirtin.
KOMPLİKASYONLAR MÜMKÜN MÜDÜR?
Tıbbi çalışmalar, açık diskektomi tedavisini gerektiren
durumlarda 9680-90 başarı olduğunu göstermiştir.
Mikrodiskektomide bu oran biraz daha yüksektir.
Çalışmalara göre, radiküler ağrıları (bu bacaklara yayılan
ağrıdır) olanlar, bel ağrıları şikayetiyle açık diskektomi
olanlardan daha fazla yarar görürler.
Etkinliği yükseltmek için, açık diskektomi ısrarlı, şiddetli
kalça ve bacak ağrıları veya güçsüzlükleri yaşayan
insanlar için uygundur. Bel veya bacak ağrılarınız bu
seviyede değilse açık diskektomi sizin için tavsiye
edilebilir bir yöntem olmayabilir, o zaman konservatif
tedavilerle veya daha az invaziv terapilerle iyi
olabilirsiniz.
Bel veya bacak ağrılarınız varsa herhangi bir yöntem
uygulanmadan önce ağrılarınızla ilgili doktorunuzla
konuşup mümkün olan tüm tedavi olasılıklarını
değerlendirmelisiniz.
