Omurga, omur denilen birbirine bağlı kemikler
serisinden oluşur. Omurlar birbirine, bir disk ve “faset”
eklemleri denilen iki küçük eklemle bağlıdır. Bir omuru
diğerine bağlayan sağlam bağlantılı dokulardan oluşan
disk, vertebraların arasındaki bir yastık ya da amortisör
gibi görev yapar. Disk ve faset eklemleri, hareketlerinize,
eğilmenize, boynunuzu ve sırtınızı döndürebilmenize
olanak sağlar.
Disk, “anulus fibrosus” adı verilen sert dış tabakada
zedelenme ve “nükleus pulposus” adı verilen jel
kıvamında merkez yapıdan oluşur. Yaşlanmayla beraber
diskin merkez yapısı su içeriğini kaybetmeye başlayabilir ve diskin fonksiyonlarında bozulmaya yol açabilir. Disk merkez tabakasında bozulmalar olabileceği gibi, dış
tabaka da zedelenme ve yırtılmalar meydana gelebilir.
Bu durumda, diskin merkez yapısı dış tabakadaki
yırtıktan, sinirler ve omuriliğin geçtiği kanala doğru taşmasına neden olabilir. Bu duruma disk hernisi (fıtık)
adı verilir. Bu olay boyunda meydana geldiği zaman servikal disk hernisi (boyun fıtığı) adı verilir. Servikal disk hernisi sinirlere baskı yapabilir ve kollara doğru yansıyan ağrıya, sızlamaya, his kaybına veya kuvvet kaybına yol açabilir. Nadiren servikal disk hernisi omurilik üzerinde baskıya neden olabilir ve bu durumda bacaklarda problemlere neden olabilir.
TANI NASIL KONUR?
Doktorunuz öncelikle ağrının başlangıç zamanını,
karakterini ve yayılma yerlerini sorgulayacaktır.
Kollarda kas kuvvetlerini, duyu ve refleks değişiklerini
değerlendirmek için yapacağı muayene ile disk
hemisinin şiddeti ve yeri hakkında fikir sahibi olabilir. Doktorunuzun tanısı, direkt grafi, bilgisayarlı tomografi
(BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG)
kullanımı ile doğrulanabilir.
HANGİ TEDAVİLER MÜMKÜNDÜR?
Servikal disk hernileri çoğunlukla cerrahi tedaviye
gerek kalmadan düzelebilir. Bu yüzden servikal disk
hernisinden kaynaklanan ağrıyı azaltmak için cerrahi
dışı seçenekler öncelikle uygulanır.
Doktorunuz kısa periyotlarla dinlenme, boyun
hareketlerini kısıtlama, ödemi azaltan antiinflamatuvar
ve ağrıyı kontrol eden analjezik ilaçlar, fizik tedavi,
egzersiz veya epidural steroid enjeksiyonu tedavisi
içeren cerrahi olmayan tedavileri uygulamanızı
önerebilir. Cerrahi olmayan tedavilerde amaç, disk
hernisi materyalinin yarattığı sinirlerdeki irritasyonu
azaltmak, ağrıyı hafıfletmek ve hastalığın fiziksel
sonuçlarını iyileştirmektir. Bu, disk hernisi hastalarına
uygulanan sıklıkla bir seri tedavi metodundan oluşan organize bakım programı ile başarılı olabilir.
CERRAHİ OLMAYAN TEDAVİLER
Servikal disk hernisine bağlı ağrının başlamasından
sonra, kısa bir süre (1-2 gün) fiziksel aktiviteyi
azaltmak için dinlenmek faydalı olabilir. Bu kısa süreli
dinlenme periyodundan sonra tekrar hareket etmeye
başlanması, eklemlerin hareketsizleşmesini ve kasların
güçsüzleşmesini önlemek açısından önemlidir. Ayrıca
doktorunuz bir hemşire ya da fizyoterapist yardımıyla
boynunuzu güçlendirici özel egzersizler üzerine
eğitime ve antrenmana başlayabilir. Bu tip egzersizler
evde gerçekleştirilebilir. Kontrollü egzersiz yapabilmek
için özel bir program istiyorsanız bir fizyoterapisti
ziyaret edebilirsiniz. Egzersizleri doktorunuzun veya
fizyoterapistin tarif ettiği gibi yapmanız önemlidir.
Doktorunuz veya fizyoterapistiniz ayrıca inflamasyonu,
ağrınızı ve kas spazmınızı azaltmak için traksiyon, elektrik
stimülasyonu, sıcak sargı, soğuk sargı veya manuel terapi kullanabilir.
İLAÇLAR VE AĞRI YÖNETİMİ
İlaçlar, analjezikler denilen ağrı kesicileri içerir. Bazen
doktorunuz kas gevşeticiler önerecektir. Çok fazla ısrarlı
ağrılarınız varsa doktorunuz kısa bir süre için daha etkili
uyuşturucu ilaçlar önerebilir. İlaçların sadece önerilen
dozda kullanılması önemlidir. İlaçların fazla dozda
kullanılması daha hızlı iyileşmenize yardımcı olmayacağı
gibi, istemeyen yan etkilere yol açabilir (kabızlık,
uykusuzluk, mide kanaması, böbrek sorunları gibi).
Daha önce ne tür tedaviler uygulandığını doktorunuza
anlattığınızdan emin olun ve ağrı kesici önerirse
size nasıl etki ettiğini bilmesine izin verin. Ayrıca
uygulanmış olan ilaçların alerjik etkileri olup olmadığını
doktorunuzun fark ettiğine emin olun.
Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAJİ) analjeziktir
ve disk hernisinin sonuçları olarak ortaya çıkan ödem
ve inflamasyonu azaltmak için kullanılır. Doktorunuz
size inflamatuar ilaç verdiyse mide bulantısı ve mide
kanaması gibi yan etkilerini takip etmelisiniz. Reçetenin
sürekli kullanımının veya uzun süreli ilaç kullanımının
herhangi bir problem yaratıp yaratmayacağı
doktorunuz tarafından belirtilmelidir.
Tetik nokta enjeksiyonları, omurga boyunca ağrılı
yumuşak dokulara ve kaslara direkt uygulanan lokal
anestezik madde (bazen kortikosteroidlerle birlikte)
enjeksiyonlarıdır. Ara sıra ağrı kontrolü için kullanılsalar
da tetik nokta enjeksiyonları, bir servikal disk hernisinin iyileşmesine yardımcı olmazlar.
CERRAHİ TEDAVİLER
Cerrahi tedavi, ağrısı tıbbi tedavi yöntemleri ile
geçmeyen, belirgin güç kaybı olan, belirgin omurilik
basısı olan hastalar için gerekli olabilir. Cerrahinin
amacı diskin omuriliğe ve sinire baskı yapan kısmının
ortadan kaldırılmasıdır. Bu diskektomi denen yöntemle
yapılır. Disk hernisinin yerine bağlı olarak cerrah,
omurgaya ulaşmak için boynun önünde ve arkasında açılan insizyondan ameliyatı yapar. Ameliyatın, boynun ön tarafından (anterior yaklaşım) veya boynun arka
tarafından (posterior yaklaşım) gerçekleştirileceğinin
teknik kararı, disk hernisinin tam yeri, cerrahın tecrübesi
ve seçeneklerini içeren bir çok faktörden etkilenir. Her
iki yaklaşımda da disk materyalinin sinir yapılara baskısı ortadan kaldırılır. Sonuçlar, genellikle iyidir.
Ön taraftan yaklaşımda, genellikle omurlar arasından
boşaltılan disk materyeli yerine, füzyon sağlamak
için kemik materyal veya hareketi koruyucu protezler
konulabilir. Bunun nedenleri ve sonuçları konusunda size doktorunuz bilgi verecektir.
CERRAHİDEN SONRA NELER
BEKLEYEBİLİRİM?
Birçok hasta kısa bir dönem içinde (bazen cerrahiden
sonraki 24 saatten daha kısa sürede) evine gidebilir.
Cerrahiden sonra, doktor normal günlük aktivitelerinize
ne zaman devam edebileceğiniz hakkında önerilerde
bulunacaktır.
Mükemmel bir ameliyat sonrasında bile uygulanacak
rehabilitasyon programları günlük yaşamdaki
aktivitelerinize hızla geri dönebilmeniz için yardımcı
olabilir. Bu amaçla ameliyat sonrası egzersiz
programından veya fizik tedaviden yararlanılır.
Doktorunuza iyileşmenize yardımcı olacak egzersizler
hakkında danışmalısınız.
Cerrahi tedavi, servikal disk hernilerinden kaynaklanan
radiküler (kola yansıyan sinir kökü ağrısı) ağrılarını
azaltmakta etkilidir. Fakat bazı boyun ağrıları devam
edebilir.
Çoğu hasta diskektomiye iyi yanıt verir. Fakat her
cerrahi girişimde olduğu gibi servikal disk hernisine
yönelik girişimler bazı riskler içerir. Bu riskler kanama, enfeksiyon, sinir ya da omurilik hasarını içerir. Önden
yapılan cerrahi yaklaşımda ses kısıklığı, yutma
güçlüğü gibi komplikasyonlar gelişebilir. Bu tip
komplikasyonlar genellikle geçicidir. Gelişebilecek
en önemli komplikasyon, büyük damar veya yemek
borusu yaralanmasıdır. Ancak bu tip komplikasyonların
görülme oranı çok düşüktür. Ayrıca ağrının cerrahiden
sonra düzelmemesi ve belirtilerin tekrarlaması
mümkündür. 963-5 civarında hastada disk hernisi
tekrarlayabilir ve sonraki bir zamanda belirtilere neden
olabilir.
